9.1. СУРГУУЛИЙН БАГА НАСНЫ ХҮҮХДИЙН БИЕ БЯЛДРЫН ХӨГЖИЛ

Д.Пүрэвдорж

Сургуулийн бага нас нь 6-12 насны ангилалд багтдаг. Хүүхдийн бие бялдрын өсөлт, хөгжил нь хүүхэд бүрд харилцан адилгүй явагддаг нарийн төвөгтэй үйл явц юм. Зарим хүүхдүүдийн өсөлт нь бусад хүүхдүүдийн өсөлтөөс эрт эсвэл хожуу байдаг. Хүүхдийн өсөлт нь генетик, хоол тэжээл, эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчны хүчин зүйлээс шалтгаалдаг байна. Хүүхдүүдийн бие бялдрын өсөлтийг тодорхойлох зүйлүүд:

1. Өндөр ба жин: Сургуулийн бага насны хүүхдүүдийн өндөр, жин нь тогтмол өсөлттэй байх боловч сургуулийн бага насны хүүхдийн өсөлтийн хурд нь сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн өсөлтийн хурдтай харьцуулахад удаашрах хандлагатай байдаг. Тэд нэг жилийн хугацаанд дунджаар өндөр нь 5-6 см-ээр, жин нь 1-3 кг-аар нэмэгдэнэ. Жин нэмэгдэх нь харилцан адилгүй байдаг ч ихэнх хүүхдүүд жин тогтмол нэмэгдсээр байдаг бөгөөд охидын дундаж жин хөвгүүдийнхээс бага байдаг. (Jennifer Paris Antoinette Ricardo Dawn Rymond Alexa Johnson, 2019)

   • Сургуулийн бага насанд хүүхдийн өндөр, жингийн өсөлт үргэлжилдэг боловч нялх, бага насныхаас бага хурдтай байдаг.
   • Ялангуяа бэлгийн бойжилтын үед биеийн өндөр, жин хурдан нэмэгддэг.

2. Бэлгийн бойжилт: Сургуулийн бага насны төгсгөлд охидын хувьд ихэвчлэн 9-12, хөвгүүдийн хувьд 10-14 насанд бэлгийн бойжилт эхэлдэг бөгөөд бэлгийн бойжилтын үед дааврын өөрчлөлт их байдаг. Энэ нь охидын хөхний ургалт, хөвгүүдийн сахал, үс зэрэг хоёрдогч бэлгийн шинж чанарыг бий болгодог.

   • Бэлгийн бойжилт бол бие бялдрын өсөлт, хөгжлийн чухал үе бөгөөд ихэвчлэн 8-16 насны хооронд тохиолддог боловч энэ нь маш олон янз байдаг.
   • Охидууд ихэвчлэн хөвгүүдээс эрт бэлгийн бойжилт эхэлдэг. Энэ нь охидын хөхний өсөлт, сарын тэмдэг ирэх, хөвгүүдийн сахал, үс ургах, дуу хоолой бүдүүрэх зэрэг хоёрдогч бэлгийн шинжүүд бий болдог.

3. Булчин, ясны хөгжил: Булчингийн масс нэмэгдсээр, булчин илүү хүчтэй, булчингийн зохицуулалттай сайжирдаг. Ясны нягтрал нэмэгдэж уян мөгөөрслөг байдал нь ясжиж эхэлдэг.

   • Хүүхэд өсч томрохын хэрээр булчин, яс нь ч хөгжиж, бэхждэг.
   • Тогтмол биеийн тамирын дасгал хөдөлгөөн, тэнцвэртэй хооллолт нь булчин, ясны эрүүл хөгжилд хувь нэмэр оруулдаг.

4. Хөдөлгөөний зохицуулалт ба хөдөлгөөний ур чадвар: Бичих, зурах, хичээлийн хэрэгсэл ашиглах, гүйх, үсрэх, зэрэг хөдөлгөөний ур чадвар мэдэгдэхүйц сайжирдаг.

   • Сургуулийн насны хүүхдүүдэд хөдөлгөөний зохицуулалт ба хөдөлгөөний ур чадвар мэдэгдэхүйц сайжирдаг.
   • Спорт, биеийн тамирын дасгал зэрэг нь хөдөлгөөний ур чадвар хөгжихөд голлох нөлөө үзүүлдэг.

5. Нүдний хараа ба сонсгол: Хараа, сонсгол нь хөгжиж гүйцсэн хэвээр байгаа ч зарим хүүхдүүд хараа, сонсголын бэрхшээлтэй тулгарч болзошгүй тул урьдчилан сэргийлэх эмчилгээ, оношилгоонд тогтмол хамрагдаж байх хэрэгтэй.

   • Сургуулийн бага насанд хараа, сонсголыг хянахын тулд тогтмол үзлэгт хамрагдах нь чухал.
   • Зарим хүүхдүүд харааны өөрчлөлт илэрдэг тул харааны линз хэрэглэх шаардлагатай болдог.

6. Шүдний хөгжил: Ихэнх хүүхдүүд энэ үе шатанд сүүн (хүүхдийн) болон байнгын (ясан) шүдтэй байдаг. Энэ хугацаанд сүүн шүд унаж, байнгын (ясан) шүд ургадаг.

   • Сургуулийн бага насанд сүүн шүд цоорох, унах, байнгын (ясан) шүд ургах үйл явц үргэлжилдэг.
   • Шүдний зөв арчилгаа, тухайлбал тогтмол үзлэгт хамрагдах, амны хөндийн эрүүл ахуйг сайтар сахих нь чухал.

7. Хоол тэжээл: Сургуулийн бага насны хүүхдийн өсөлт, хөгжлийг дэмжихийн тулд эрүүл хүнс, хооллох дадал хэвшил, зөв, зохистой хооллолт, хангалттай шим тэжээл бүхий тэнцвэртэй хооллох нь чухал.

   • Зөв зохистой хооллох нь эрүүл өсөлтөд чухал үүрэгтэй. Хүүхэд хангалттай хэмжээний уураг, витамин, эрдэс бодис агуулсан тэнцвэртэй хооллох хэрэгтэй.
   • Буруу хооллох нь өсөлтийн зогсонгжилт болон бусад эрүүл мэндийн асуудалд хүргэдэг.

8. Унтах: Хүүхэд нас ахих тусам унтах хэрэгцээ багасдаг тул нойрны хэв маяг өөрчлөгдөж болно. Гэсэн хэдий ч өдөрт дунджаар 9-11 цаг унтах шаардлагатай хэвээр байна.

   • Хангалттай унтах нь бие бялдрын өсөлт хөгжилт, ерөнхий сайн сайхан байдалд чухал үүрэгтэй.
   • Сургуулийн бага насаны хүүхдүүд ихэвчлэн өдөрт 9-11 цаг унтдаг

9.1.1.ЗУРГААН НАСТАЙ ХҮҮХДИЙН БИЕ БЯЛДРЫН ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ОНЦЛОГ

Өндөр ба жин:

Зургаан нас хүртлээ хүүхдүүдийн биеийн өндөр, жин нь тогтвортой, тогтмол өсөлттэй байдаг. Ихэнх хүүхдүүд энэ насанд төрсөн жингээ хоёроос гурав дахин нэмэгддэг байна.

Хөдөлгөөний ур чадвар:

Зургаан настай хүүхдүүд хөдөлгөөний хувьд идэвхтэй байж тэнцвэртэй гүйж, үсэрч, харайж чаддаг. Гар сарвууны нарийн нийлмэл хөдөлгөөн сайжирч, илүү цэвэрхэн бичих, нарийвчилсан зураг зурах, жижиг объектуудыг илүү нарийвчлалтай удирдах боломжийг олгодог.

Гарын зохицуулалт:

Олон хүүхэд зургаан настайгаасаа эхлэн аль нэг гарын зохицуулалт давамгайлдаг (баруун эсвэл зүүн гартай) боловч зарим нь хоёр гараараа эсвэл гараа сольж чаддаг.

Хараа ба сонсгол:

Энэ насанд хараа, сонсгол ерөнхийдөө сайн хөгжсөн байдаг ч аливаа асуудлыг эрт илрүүлэхийн тулд нүд, сонсголыг тогтмол шалгаж байх шаардлагатай.

Шүдний хөгжил:

Ихэнх хүүхдүүд сүүний шүд унаж байнгын шүдтэй байдаг. Шүдний эрүүл ахуй, шүдний эмчийн тогтмол үзлэг чухал болж байна.

Булчингийн хөгжил:

Том бүлэг булчингийн хүч нэмэгдсээр байдаг нь тэднийг бие бялдрын хувьд илүү их хүч шаардсан үйл ажиллагаа, даалгавар гүйцэтгэх чадвартай болдог.

Дасгал хөдөлгөөн:

Зургаан нас нь хөдөлгөөний идэвхтэй үе бөгөөд үүнийгээ дагаад хөдлөх хэрэгцээ ихээр үүсдэг. Тэднийг хөдөлгөөнт тоглоом тоглуулах, бүжиглэх, үсрэх, харайх, авирах, мөлхөх гадаа талбайд чөлөөтэй гүйлгэх зэрэг дасгал хөдөлгөөнийг хийлгэх нь маш их хэрэгтэй байдаг.

Унтах хэв маяг:

Энэ насны хүүхдүүд ихэвчлэн өдөрт 10-12 цаг унтдаг бөгөөд зарим нь өдрийн цагаар бага унтдаг.

Хоол тэжээл:

Тэнцвэртэй хооллох нь тасралтгүй өсөх, хөгжилд чухал үүрэгтэй. Ихэнх 6 настай хүүхдүүд илүү өргөн тагнайтай бөгөөд илүү олон төрлийн хоол идэж чаддаг ч зөв хооллолтыг хангах нь чухал юм.

Хувийн ариун цэврийг сахих:

Хүүхдүүд гараа угаах, шүдээ угаах, усанд орох зэрэг хувийн эрүүл ахуйн дадал зуршлыг бие даан сурч эхэлдэг.

Хувцас:

Хүүхдүүд өсч томрох тусам хувцасны хэмжээ байнга өөрчлөгдөж болно. Эцэг эх, асран хамгаалагчид бие бялдрын хөгжилд нь дэмжлэг үзүүлэхийн тулд хувцас, гутлын зөв тохирсон эсэхийг шалгах хэрэгтэй.

Хүүхэд өөрийн хурдаар хөгждөг гэдгийг санах нь чухал бөгөөд хувь хүний хувьд мэдэгдэхүйц өөрчлөлт байж болно.

Хэрэв эцэг, эх, асран хамгаалагчид хүүхдийнхээ бие бялдрын хөгжилд санаа зовж байгаа бол хүүхдийн эмч, эрүүл мэндийн мэргэжилтэнтэй зөвлөлдөж, зөвлөгөө авахыг зөвлөж байна.

9.1.2.ДОЛООН НАСТАЙ ХҮҮХДИЙН БИЕ БЯЛДРЫН ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ОНЦЛОГ

Өндөр ба жин:

Энэ насны хүүхдүүдийн өсөлтийн хурд өмнөх жилүүдийнхээс удаашралтай ч өндөр, жин нь өссөөр байна. Тэдний биеийн өндөр 5-6 см-ээр, жин 1-3 кг-аар нэмэгдэнэ. (Physical and Cognitive, 2015)

Булчингийн хөгжил:

Булчингийн хүч чадал, тэсвэр хатуужил сайжирч гүйх, харайх, үсрэх, авирах зэрэг биеийн тамирын дасгалуудыг илүү хялбар, зохицуулалттай хийж чаддаг болсон байна.

Хөдөлгөөний ур чадвар:

Тэдний хөдөлгөөний ур чадвар улам боловсронгуй болж, багийн спорт, дугуй, дугуйт тэшүүр унах гэх мэт тэнцвэр, зохицуулалт шаарддаг хөдөлгөөнийг гүйцэтгэх чадвартай болдог. Гар бичмэл, зурах гэх мэт нарийн нийлмэл хөдөлгөөнийг гүйцэтгэх чадвар нь үргэлжлэн хөгждөг. Мөн хөдөлгөөнөө удирдах чадвар нь нэмэгдэж, илүү нарийн төвөгтэй ажлуудыг гүйцэтгэж чаддаг болно.

Гарын зохицуулалт:

Ихэнх хүүхдүүд долоон нас хүртлээ гараа (баруун эсвэл зүүн гартай) давамгайлдаг боловч зарим тохиолдолд зарим тохиолдолд гараа сольж болно.

Хараа, сонсгол:

Хараа, сонсгол сайн хөгжсөн хэвээр байгаа ч аливаа асуудлыг илрүүлэхийн тулд тогтмол үзлэг хийх нь чухал юм.

Шүдний хөгжил:

Шүдний эрүүл ахуйг сахих нь маш чухал бөгөөд шүдний эмчийн үзлэгт тогтмол хамрагдахыг зөвлөж байна.

Дасгал хөдөлгөөн:

Долоон настай хүүхдүүд маш их эрч хүчтэй, янз бүрийн биеийн тамирын дасгал хийдэг. Тэд багийн спорт, бүжиг, тулааны урлаг болон бусад зохион байгуулалттай үйл ажиллагаанд сонирхолтой байж болно.

Унтах хэв маяг:

Ихэнх долоон настай хүүхдүүд шөнөдөө 10-11 цаг унтах шаардлагатай хэвээр байгаа ч хүн бүрийн унтах хэрэгцээ өөр өөр байж болно.

Хоол тэжээл:

Тэнцвэртэй хооллох нь өсөлт, хөгжилд зайлшгүй шаардлагатай хэвээр байна. Энэ насны хүүхдүүд хоолонд дуртай байж болох ч өсөн нэмэгдэж буй биед нь илүү шим тэжээл шаардлагатай хэвээр байна.

Хувийн эрүүл ахуй:

Долоон настай хүүхдүүд бие даан шүршүүрт орох, усанд орох, шүдээ үр дүнтэй угаах, гараа тогтмол угаах зэрэг хувийн ариун цэврийг сахихдаа илүү хариуцлага хүлээх чадвартай байдаг.

Хувцас, гутал:

Хүүхдийн хувцасны хэмжээ өөрчлөгдсөөр байх тул биед эвтэйхэн, хөдөлгөөн хийх боломжтой хувцас, гуталтай байх нь чухал.

Хөдөлгөөний ур чадварын сорилтууд:

Долоон настай хүүхдүүдийн зарим нь хөдөлгөөний ур чадварын хувьд бэрхшээлтэй хэвээр байгаа эсвэл зохицуулалтын бага зэргийн бэрхшээлтэй байж болно. Тэднийг сайжруулахад нь дэмжлэг үзүүлэх, урамшуулах, дадлага хийх боломжийг олгох нь чухал.

9.1.3.НАЙМАН НАСТАЙ ХҮҮХДИЙН БИЕ БЯЛДРЫН ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ОНЦЛОГ

Найман настай хүүхдийн бие бялдрын өсөлт хөгжилт нь өмнөх жилүүдэд бий болсон суурь дээр тулгуурлан ахисаар байна.

Өндөр ба жин:

Энэ насны хүүхдүүд өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад өндөр, жин нь тогтвортой нэмэгдэх боловч бага зэрэг удааширдаг. Жилд дунджаар биеийн өндөр 5-7 см-ээр, жин 1-3 кг-аар нэмэгдэнэ.

Булчингийн хөгжил:

Булчингийн хүч чадал, тэсвэр тэвчээр, зохицуулалт тасралтгүй сайжирч, биеийн тамирын дасгалд илүү их ур чадвар, хяналттай оролцох боломжийг олгодог.

Хөдөлгөөний ур чадвар:

Хөдөлгөөний ур чадвар улам сайжирч, спортоор хичээллэх, тэнцвэр, зохицуулалтыг сайжруулах шаардлагатай үйл ажиллагаа, үсрэх, харайх, гүйх зэрэг илүү төвөгтэй бие бялдрын дасгал хийж чаддаг болно. Гар бичмэл, зураг зурах, хайч зэрэг багаж ашиглах зэрэг хөдөлгөөний чадвар тасралтгүй хөгжиж, илүү боловсронгуй, нарийвчлалтай болдог.

Гарын зохицуулалт:

Найман нас хүртлээ хүүхдүүдийн дийлэнх нь гараараа давамгайлах (баруун эсвэл зүүн гар) тогтсон байдаг.

Хараа, сонсгол:

Хараа, сонсголын чадвар нь ихэвчлэн сайн хөгжсөн хэвээр байгаа ч аливаа асуудлыг эрт илрүүлэхийн тулд тогтмол үзлэг хийх нь чухал юм.

Шүдний хөгжил:

Энэ насны хүүхдүүд анхан (сүүн) болон байнгын шүдтэй байдаг тул шүдний эрүүл ахуй улам бүр чухал болж байна. Шүдний эмчийн үзлэгт тогтмол хамрагдахыг зөвлөж байна.

Дасгал хөдөлгөөн:

Найман настай хүүхдүүд маш их эрч хүчтэй бөгөөд янз бүрийн биеийн тамирын дасгал хийх сонирхол нэмэгддэг. Тэд зохион байгуулалттай спортоор хичээллэж, шинэ хобби бий болж, илүү хэцүү бие бялдрын дасгалыг гүйцэтгэж чаддаг болно.

Унтах хэв маяг:

Ихэнх найман настай хүүхдүүд шөнөдөө 10-11 цаг унтах шаардлагатай хэвээр байгаа ч хүн бүрийн унтах хэрэгцээ өөр өөр байж болно.

Хоол тэжээл:

Тэнцвэртэй хооллох нь өсөлт хөгжилд зайлшгүй шаардлагатай хэвээр байна. Хүүхдүүдийн хоолох хэрэгцээ нь нэр төрлөөр нэмэгдэх ч шаардлагатай шим тэжээлийг үргэлжлүүлэн авч байх нь чухал юм.

Хувийн ариун цэврийг сахих:

Найман настай хүүхдүүд бие даан усанд орох, шүршүүрт орох, шүдээ үр дүнтэй угаах, эрүүл ахуйн зөв дадал хэвшүүлэх зэрэг хувийн ариун цэврийг сахихдаа илүү хариуцлага хүлээдэг.

Хувцас, гутал:

Хүүхдийн хувцасны хэмжээ өөрчлөгдсөөр байж болох тул тэдний биед эвтэйхэн тохирох хувцас, гуталтай байх нь чухал.

Хүүхэд өөрийн хурдаар хөгжиж, бие бялдрын өсөлт, хөгжилд хувь хүний өөрчлөлт байж болно гэдгийг санах нь чухал. Хэрэв та хүүхдийнхээ бие бялдрын хөгжилд санаа зовж байгаа эсвэл ердийн үе шатнаас мэдэгдэхүйц хазайлт байгааг анзаарсан бол хүүхдийн эмч, эрүүл мэндийн мэргэжилтэнтэй зөвлөлдөж, үнэлгээ өгөх боломжтой.

9.1.4.ЕСӨН НАСТАЙ ХҮҮХДИЙН БИЕ БЯЛДРЫН ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ОНЦЛОГ

Өндөр ба жин:

Энэ насны хүүхдүүд тогтвортой хурдацтай өссөөр байгаа ч өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад бага зэрэг удааширч магадгүй юм. Жилд дунджаар биеийн өндөр 5-7 см-ээр, жин 1-3 кг-аар нэмэгдэнэ.

Булчингийн хөгжил:

Булчингийн хүч чадал, тэсвэр хатуужил, зохицуулалт тасралтгүй сайжирч, илүү их ур чадвар, хяналттай бие бялдрын хүч шаардсан үйл ажиллагаанд оролцох боломжтой болдог.

Хөдөлгөөний ур чадвар:

Хөдөлгөөний ур чадвар нь илүү дэвшилтэт болж, тэнцвэр, зохицуулалт, авхаалж самбаа шаарддаг спорт, үйл ажиллагаанд оролцох боломжийг олгодог. Гар бичмэл, зураг зурах, хайч зэрэг багаж хэрэгслийг ашиглах чадвартай болно.

Гарын зохицуулалт:

Ихэнх хүүхдүүд есөн нас хүртлээ гараараа (баруун эсвэл зүүн гартай) давамгайлсан байдаг.

Хараа, сонсгол:

Хараа, сонсголын чадвар нь ихэвчлэн сайн хөгжсөн хэвээр байгаа ч аливаа асуудлыг эрт илрүүлэхэд тогтмол үзлэг хийх нь чухал юм.

Шүдний хөгжил:

Энэ насны хүүхдүүдэд шүдний эрүүл ахуй улам бүр чухал болж байна. Шүдний эмчийн үзлэгт тогтмол хамрагдахыг зөвлөж байна.

Дасгал хөдөлгөөн:

Есөн настай хүүхдүүд маш их эрч хүчтэй байдаг бөгөөд тэдний сонирхсон спорт, бүжиг, амралт зугаалга зэрэг янз бүрийн биеийн тамирын дасгал хийдэг.

Унтах хэв маяг:

Ихэнх есөн настай хүүхдүүд шөнөдөө 10-11 цаг унтах шаардлагатай хэвээр байгаа ч хүн бүрийн унтах хэрэгцээ өөр өөр байж болно.

Хоол тэжээл:

Тэнцвэртэй хооллолт нь өсөлт, хөгжилд чухал ач холбогдолтой хэвээр байна. Шим тэжээлийг үргэлжлүүлэн авч байх нь чухал юм.

Хувийн ариун цэврийг сахих:

Есөн настай хүүхдүүд бие даан усанд орох, шүршүүрт орох, шүдээ үр дүнтэй угаах, эрүүл ахуйн зөв дадал хэвшүүлэх зэрэг хувийн ариун цэврийг сахихдаа илүү хариуцлага хүлээдэг.

Хувцас, гутал:

Хүүхдийн хувцасны хэмжээ өөрчлөгдсөөр байж болох тул тэдний биед эвтэйхэн тохирох хувцас, гуталтай байх нь чухал.

9.1.5.АРВАН НАСТАЙ ХҮҮХДИЙН БИЕ БЯЛДРЫН ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ОНЦЛОГ

Өндөр ба жин:

Энэ насны хүүхдүүд өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад өсөлтийн хурд нь удаашралтай байсан ч өндөр, жин нь тогтвортой өсөлттэй хэвээр байна. Жилд дунджаар биеийн өндөр 5-7 см-ээр, жин 1-3 кг-аар нэмэгдэнэ.

Булчингийн хөгжил:

Булчингийн хүч, зохицуулалт тасралтгүй сайжирч, олон төрлийн биеийн тамирын дасгалуудыг илүү ур чадвар, нарийвчлалтайгаар гүйцэтгэх чадвартай болдог.

Хөдөлгөөний ур чадвар:

Нийт хөдөлгөөний ур чадвар улам боловсронгуй болж, спорт, гадаа тоглоом, тэнцвэр, авхаалж самбаа, зохицуулалт шаарддаг дасгал тоглоомыг илүү эрч хүчтэйгээр гүйцэтгэж чаддаг болно. Гар бичмэл, зурах чадвар сайжирч, жижиг объектуудыг илүү нарийвчлалтай удирдах чадварыг бий болгодог.

Гарын давамгайлал:

Ихэнх хүүхдүүд арван нас хүртлээ гарны давамгайлал (баруун эсвэл зүүн гар) бий болсон бөгөөд энэ нь тогтвортой хэвээр байна.

Хараа, сонсгол:

Хараа, сонсголын чадвар нь ихэвчлэн сайн хөгжсөн хэвээр байгаа ч аливаа асуудлыг илрүүлэхийн тулд тогтмол үзлэг хийх нь чухал юм.

Шүдний хөгжил:

Энэ насны хүүхдүүд анхан (сүүн) болон байнгын шүдтэй байдаг тул шүдний эрүүл ахуй улам бүр чухал болж байна. Шүдний эмчийн үзлэгт тогтмол хамрагдахыг зөвлөж байна.

Дасгал хөдөлгөөн:

Арван настай хүүхдүүд хөдөлгөөний идэвх шаардсан биеийн тамирын дасгалуудыг хийдэг. Тэд зохион байгуулалттай спорт, бүжиг, зугаа цэнгэлийн үйл ажиллагаанд оролцож, тодорхой сонирхол, авьяас чадвараа хөгжүүлж эхэлдэг.

Унтах хэв маяг:

Ихэнх арван настай хүүхдүүд өдөрт 9-11 цаг унтах шаардлагатай хэвээр байгаа ч хүн бүрийн унтах хэрэгцээ өөр байж болно.

Хоол тэжээл:

Шаардлагатай шим тэжээл бүхий тэнцвэртэй хооллолт нь өсөлт, хөгжилд чухал ач холбогдолтой хэвээр байна.

Бэлгийн бойжилт:

Зарим хүүхдүүд, ялангуяа охидод хөхний эд эсийн өсөлт, бэлгийн бойжилтын эхний шинж тэмдгүүд илэрч эхэлдэг ч эдгээр өөрчлөлтийн цаг хугацаа нь хувь хүнээс хамаарч өөр өөр байж болно.

Хувийн ариун цэврийг сахих:

Хүүхдүүд бие даан усанд орох, шүршүүрт орох, шүдээ үр дүнтэй угаах, эрүүл ахуйн зөв дадал хэвшүүлэх зэрэг хувийн ариун цэврийг сахих дадал зуршилдаа илүү бие даасан болдог.

Хувцас, гутал:

Хүүхдийн хувцасны хэмжээ, гутлын хэмжээ байнга өөрчлөгдөж байдаг тул хөдөлгөөн, тав тухыг хангахуйц тохирсон хувцас, гуталтай байх нь чухал юм.

9.1.6.АРВАН НЭГЭН НАСТАЙ ХҮҮХДИЙН БИЕ БЯЛДРЫН ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ОНЦЛОГ

Арван нэгэн настай хүүхдийн бие бялдрын өсөлт, хөгжил нь өсвөр насанд ойртож буй шилжилтийн чухал үе шат юм.

Өндөр ба жин:

Энэ насны хүүхдүүд өсөлтийн хурд нь хувь хүнээс хамаарч өөр өөр байж болох ч өндөр, жин нь тогтмол өсөлттэй хэвээр байна. Жилд дунджаар биеийн өндөр 5-7 см-ээр, жин 1-3 кг-аар нэмэгдэнэ.

Бэлгийн бойжилт:

Олон охид, зарим хөвгүүдэд арван нэгэн наснаас эхлэн бэлгийн бойжилтын эхний шинж тэмдэг илэрч эхэлдэг ч бэлгийн бойжилтын хугацаа маш өөр байж болно. Бэлгийн бойжилт нь охидын хөхний өсөлт, хөвгүүдийн сахал ургах зэрэг өөрчлөлтүүдийг авчирдаг.

Булчингийн хөгжил:

Булчингийн хүч, зохицуулалт тасралтгүй сайжирч, олон төрлийн биеийн тамирын дасгалдыг илүү ур чадвартай гүйцэтгэдэг.

Хөдөлгөөний ур чадвар:

Хөдөлгөөний ур чадвар улам боловсронгуй болж, спорт, гадаа тоглоом, тэнцвэр, авхаалж самбаа, зохицуулалт шаарддаг үйл ажиллагаанд илүү сайн гүйцэтгэлийг бий болгодог. Гар бичмэл, зурах чадвар сайжирч, жижиг объектуудыг илүү нарийвчлалтай удирдах чадвар нэмэгддэг.

Гарын зохицуулалт:

Арван нэгэн нас хүртлээ ихэнх хүүхдүүд гар нь (баруун эсвэл зүүн гар) давамгайлдаг.

Хараа, сонсгол:

Хараа, сонсголын чадвар нь ихэвчлэн сайн хөгжсөн хэвээр байгаа ч аливаа асуудлыг илрүүлэхийн тулд тогтмол үзлэг хийх нь чухал юм.

Шүдний хөгжил:

Энэ насны хүүхдүүд анхан (сүүн) болон байнгын шүдтэй байж болох тул шүдний эрүүл ахуй улам бүр чухал болж байна. Шүдний эмчийн үзлэгт тогтмол хамрагдахыг зөвлөж байна.

Дасгал хөдөлгөөн:

Арван нэгэн настай хүүхдүүд эрчим хүчний өндөр түвшинтэй, янз бүрийн биеийн тамирын дасгал хийдэг. Тэд зохион байгуулалттай спорт, бүжиг, зугаа цэнгэлийн үйл ажиллагаанд оролцож, илүү тодорхой сонирхол, авъяас чадварыг хөгжүүлж болно.

Унтах хэв маяг:

Ихэнх арван нэгэн настай хүүхдүүд шөнөдөө 9-10 цаг унтах шаардлагатай хэвээр байгаа ч хүн бүрийн унтах хэрэгцээ өөр өөр байж болно.

Хоол тэжээл:

Шаардлагатай шим тэжээл бүхий тэнцвэртэй хооллолт нь өсөлт, хөгжилд чухал ач холбогдолтой хэвээр байна.

Хувийн ариун цэврийг сахих:

Хүүхдүүд бие даан усанд орох, шүршүүрт орох, шүдээ үр дүнтэй угаах, эрүүл ахуйн зөв дадал хэвшүүлэх зэрэг хувийн ариун цэврийг сахих дадал зуршилдаа илүү бие даасан болдог.

Хувцас, гутал:

Хүүхдийн хувцасны хэмжээ, гутлын хэмжээ байнга өөрчлөгдөж байдаг тул хөдөлгөөн, тав тухыг хангахуйц тохирсон хувцас, гуталтай байх нь чухал юм. (Пүрэвдорж, 2020)

Ашигласан ном зүй:

1. (2020). Retrieved from https://www.unicef.org/
2. Jennifer Paris Antoinette Ricardo Dawn Rymond Alexa Johnson. (2019). Child Growth and Development. College of the Canyons.
3. Physical and Cognitive. (2015, 9 21). Retrieved from https://edge.sagepub.com/
4. Пүрэвдорж, Д. (2020, 12 4). Retrieved from https://fliphtml5.com/